Voorlezen uit prentenboeken op de ISK

Over Susanne Oudshoorn

Susanne Oudshoorn werkt nu ongeveer vijf jaar als docent op het Mundus College in Amsterdam West, een grote vmbo-school met een aparte afdeling voor nieuwkomers. Op deze Eerste Opvang Anderstaligen (EOA) zitten leerlingen tussen de 12 en 18 jaar vanuit de hele wereld. Ze werken met DISK, de digitale ISK-methode van Boom NT2.

Als onderdeel van haar master heeft Susanne een aantal prentenboeken uitgekozen die qua thema en taalniveau aansluiten bij de methode. Wat bleek? De leerlingen leerden niet alleen veel nieuwe woorden, ze reageerden ook erg enthousiast op het voorlezen. Wij spraken met Susanne over haar masterproject.

Foto: Cees Glastra van Loon

Wat was de aanleiding voor dit project?

Midden in de coronapandemie was Susanne met haar klas aan het werk in het thema Verliefd (in de 2022 editie van DISK heet dit thema Verliefd zijn en houden van) en was ze op zoek naar een manier om de online lessen wat aantrekkelijker te maken. Vanuit haar ervaring in het basisonderwijs was ze al gewend om voor te lezen aan haar leerlingen, daarom besloot ze om het prentenboek Kikker is verliefd van Max Velthuis voor te lezen en hier elke ochtend een filmpje van te maken en op te sturen naar de klas.

Tegelijkertijd was ze ook bezig met het afronden van haar master en besloot ze zich verder te verdiepen in het vraagstuk ‘Is voorlezen ook geschikt voor NT2-leerders op de ISK?’. Het antwoord op die vraag bleek volmondig: ‘’JA!’’. De leerlingen reageerden allemaal positief, niet alleen in de klas maar ook op de vragenlijst die Susanne rondstuurde als onderdeel van haar project. 

Waarom voorlezen?

Er zijn verschillende redenen waarom Susanne zo enthousiast is over het voorlezen in de klas, allereerst omdat (voor)lezen bijdraagt aan de taalontwikkeling van tweedetaalleerders en met name de woordenschatopbouw. ''De taal in lesmethodes”, zo vertelt Susanne, ''is vaak arm, omdat het alleen de hoognodige woorden bevat. Daarentegen bevatten boeken juist veel rijke taal: langere zinnen met verbindingswoorden en een mix van hoog- en laagfrequente woorden. Doordat deze woorden binnen een betekenisvolle context worden aangeboden, wordt de betekenis snel duidelijk en leren de leerlingen veel nieuwe woorden. Voorlezen is dus eigenlijk de eerste stap op weg naar leesbegrip’’, aldus Susanne. Tijdens het voorlezen kan de docent ook makkelijker moeilijke woorden toelichten of verduidelijken door middel van bewegingen of de manier van voorlezen, denk hierbij bijvoorbeeld aan woorden als brommen of mompelen.

Daarnaast hebben boeken ook een andere functie, ze kunnen namelijk fungeren als spiegels, ramen en glazen schuifdeuren (Bishop, 1990). Boeken als spiegels laten de lezer naar zichzelf kijken en boeken als ramen laten je naar anderen kijken. Boeken kunnen ook dienen als glazen schuifdeuren, ze laten je namelijk kennismaken met nieuwe werelden die je daarvoor nog niet kende. Op die manier kan het lezen van (prenten)boeken bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen, ze kunnen meer leren over de Nederlandse samenleving, maar ook over hun eigen cultuur en die van hun medeleerlingen.

Ten slotte draagt voorlezen ook bij aan het leesplezier en de motivatie van de leerlingen om zelf te lezen. Susanne vertelt dat haar leerlingen niet alleen enthousiast reageren op het voorlezen zelf, ook ziet ze dat de leerlingen vaak naar dezelfde boeken grijpen om zelf te lezen tijdens het leeskwartier. Een tijd terug hebben ze bijvoorbeeld gezamenlijk een deel van Anne Frank, haar leven (een biografie van Anne Frank in makkelijke taal van Stichting Eenvoudig Communiceren) gelezen, waarna veel leerlingen verder zijn gaan lezen in het boek, omdat ze zo geïnteresseerd waren in het verhaal.

Waarom prentenboeken?

De voordelen van het voorlezen lijken duidelijk, maar vooral het voorlezen van prentenboeken heeft veel voordelen ten opzichte van reguliere leesboeken. Ten eerste dragen de illustraties bij aan het begrip van het verhaal en van nieuwe woorden. Iedereen die weleens een nieuwe taal heeft geleerd herkent wel dat gevoel van moedeloosheid wanneer je voor het eerst een boek probeert te lezen in die taal en je zoveel nieuwe woorden tegenkomt dat het onmogelijk lijkt om het verhaal te begrijpen. De illustraties van prentenboeken zorgen ervoor dat het verhaal nog steeds te volgen is én dat je de betekenis van de nieuwe woorden kunt afleiden. 

“Daarnaast”, zo vertelt Susanne, “zorgen deze illustraties ervoor dat de leerlingen betrokken blijven bij het verhaal. Naast luisteren naar het verhaal, ‘moeten’ ze ook meekijken om het verhaal te volgen.” Dit kwam ook weer naar voren uit de resultaten van de vragenlijst die ze naar haar leerlingen heeft gestuurd om te vragen naar hun ervaringen met het voorlezen uit de prentenboeken. Zo vonden de leerlingen het fijn dat ze alleen maar hoefden te luisteren naar het verhaal, ze vonden het leuk om de tekeningen en illustraties te bekijken en ze konden het verhaal beter begrijpen dankzij deze illustraties.

Foto: Cees Glastra van Loon

Over haar persoonlijke ervaring zegt Susanne: ''Prentenboeken hebben mijn lesgeven verrijkt’’. Volgens haar gaan de voordelen van het voorlezen veel verder dan alleen het leren van nieuwe woorden tijdens het voorlezen zelf. Zo gebruikt ze de boeken en verhalen ook tijdens haar lessen, ze heeft bijvoorbeeld verschillende pagina’s uit het boek Vrolijk (Mies van Hout) gekopieerd en opgehangen in haar lokaal. Op deze pagina’s staan verschillende emoties zoals ‘kwaad’, ‘zenuwachtig’ en ‘tevreden’ uitgebeeld met tekeningen die zo een goede houvast bieden om tijdens de lessen over gevoelens te praten. Daarnaast waardeert ze ook het sociale aspect van het voorlezen, het is namelijk ook gewoon een hele gezellige activiteit. Het samen lezen ''is een hele mooie manier om over allerlei onderwerpen te praten’’. Op die manier draagt het voorlezen ook bij aan het welbevinden van haar leerlingen en voelen ze zich op hun gemak tijdens de les.

Hoe maak je het voorlezen tot een succes?

Om het voorlezen tot een succes te maken is het belangrijk om de goede boeken te kiezen. Een goed prentenboek bevat rijke taal, past bij de leeftijdsgroep, past bij het thema dat je op dat moment in de les behandelt en besteedt aandacht aan culturele verschillen (denk hierbij aan de boeken die kunnen dienen als spiegels en ramen). Er wordt nog weleens gedacht, door leerlingen én door docenten, dat voorlezen uit prentenboeken kinderachtig is, maar dat heeft veel te maken met het kiezen van het juiste boek volgens Susanne. ‘’De personages en de verhalen moeten aansluiten bij de belevingswereld van je leerlingen, anders werkt het niet’’.

Maar net zo belangrijk, zo benadrukt ze meerdere malen, is de manier waarop je voorleest. Kies daarom altijd een boek dat je zelf goed vindt, wees enthousiast in je manier van voorlezen, wees ervan overtuigd dat wat je doet belangrijk is en kies de juiste toon. ‘’Lees op een volwassen manier voor en niet alsof het een kinderboek is, dan zullen de leerlingen het ook niet zo snel kinderachtig vinden’’. Wanneer je je aan deze vuistregels houdt, kan voorlezen voor iedereen leuk zijn, daar is Susanne van overtuigd.

Hoe pak je voorlezen in de les aan?

Over de praktische kant van het voorlezen zegt Susanne: ‘’het is belangrijk dat regelmatig (voor)lezen een vast onderdeel is in je klas’’. Aan het begin van elk thema haalt Susanne een kist met boeken op bij de mediatheek van de school, in deze kist zitten allerlei prenten- en leesboeken die bij het thema passen, deze heeft ze zelf (met wat hulp van anderen) uitgezocht. Gedurende het thema leest ze verschillende prentenboeken voor. Soms lezen ze ook gezamenlijk een boek waarbij Susanne hardop voorleest en de leerlingen meelezen in hun eigen boek. Bovendien begint de schooldag altijd met een leeskwartier, tijdens dit kwartier lezen de leerlingen zelfstandig uit een zelfgekozen boek. Ze worden daarbij aangemoedigd om een van de boeken te pakken die passen bij het thema, maar dit is niet verplicht. Juist die mogelijkheid om zelf een boek te kiezen, zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerd zijn (en blijven) om te lezen, zo benadrukt Susanne. 

Met welke boeken kan ik beginnen?

Uiteraard vroegen we Susanne om een paar van haar favoriete prentenboeken te delen. Met stip op nummer 1 staat het eerdergenoemde Vrolijk van Mies van Hout. Ook Verliefd (Stefan Boonen), De beer, de piano, de hond en de viool (David Lichfield) en Deze hoed is niet van mij (Jon Klassen) zijn populair. Op zoek naar meer boekentips? We hebben speciaal voor jou twee leuke boekenlijsten gemaakt: een lijst met prentenboekentips per thema bij DISK (2018) en een lijst met leesboekentips per thema bij DISK (2018). 

Hopelijk ben je na het lezen van dit artikel geïnspireerd om ook zelf voor te gaan lezen uit prentenboeken in jouw ISK-klas, kijk voor meer inspiratie op de boekenlijst of ga zelf naar de bibliotheek! Heb je al ervaring met voorlezen in de klas? Deel je ervaring en (boeken)tips in de NT2 Community.